Ko te WHAKAARO o te 54 TOHANGA KOREUTU i VIETNAM - Wahanga 1

Taunga: 556

A PHAM DUC THANH, Dr Assoc. Ahorangi¹

Ko te S-te tonga tonga o te whenua o te Tonga

    Vietnam Ko tetahi whenua ahua-S e hipoki ana i te rawhiti o te 331,041 kiromita tapawha o te Ko te Indocina Peninsula. Kei nga momo whenua rereke: te ngahere me nga maunga, waenganui, mania, moana, motu me tetahi papa whenua nui.

    Vietnam kei roto i te ngakau o Tonga Asia, hono atu ki te Rawhiti-Rawhiti o te Urohia whenua.

    Ko nga maunga me nga pukepuke e kiki ana i te toru hautanga o te rohe o te whenua. I roto i te Te Tai Tokerau, rawa ko te Te Tai Tokerau, he teitei maunga. Te Hoang Lien Son Range², hono i te Ma nga Maarama Whanui³ me te raki Rangi Tuarua Sonu⁴, ko Vietnamte rohe tino uaua ki te uru atu na te rau o nga tihi tiketike me nga pae maunga e wehe ana me te aukati i nga korero i waenga i nga rohe rereke. Te whakawhiti i te tonga Rangi Tuarua Sonu², ka heke noa nga maunga ki te hauauru, ka kiia he papa whenua tino nui e kiia ana Tay Nguyen⁵ (Nga Tai Tokerau), ka rere ki raro ki te taha rawhiti o Vietnam Vietnam Tuhinga o mua Mekong Delta⁶.

    Rere i roto i te Te Tai Tokerau pērā i Da (Black), Hong (Whero), Lo, Ma Rorirori, ka rere katoa te huarahi ki te raki-uru-ma-tonga. Ko te whatunga awa matotoru o te waahanga o runga kei te awhina i nga raorao o nga rahi katoa. Ko nga papa tauwhiro me nga papa o te taha o te awa e hipokina ana ki te peera matotoru o te kaitao-whai kiko e tika ana mo te maara-raihi. He waahi nui enei mo te noho kaainga e tika ana hei hanga i tetahi pikitia ahurea tino maamaa.

   Ki te raki o te Central Vietnam, ka rere nga maunga ki te moana. Ko nga waipuke tere poto e kawe ana i te alluvium iti kaore e taea te hanga i te maataa. Mai i te taha tonga ko te tonga, ko te taha o etahi awa e rere ana ki te rawhiti, penei i nga awa Ko Bang Phay⁷, Se Bang Hieng Poko⁸, a Herepok⁹ rerenga hauauru ki roto Laos¹⁰ a Cambodia¹¹ uru mai ki nga Te Awa o Mekong¹² Tuhinga o mua Vietnam kei hea ratou e whai kiko ana Mekong Delta¹³.

    Vietnam he wai nui nga rohe o te rohe, tetahi raina takutai e neke atu i te 3,200 km me tetahi papa whenua nui, he maha nga taonga nui tae atu ki te puna o nga hua moana.

He Whakaaturanga Maamaa mo nga Rōpū Matatete Tino

    Vietnam he whenua iwi maha. E ai ki te panui a te Kawanatanga, Vietnam E 54 ngā iwi ā-iwi i roto i nei Vietnamese (Kinh) ko te nuinga. He iti te 14% o te taupori o te iwi Iwi. I tenei wa, ko te roopu enei he 12 miriona iwi. Ko te whakawhirinaki ki nga tohu reo, nga iwi a-iwi Vietnam e waru nga roopu reo ke:

1. te Viet-Muong (kia wha nga roopu):  Vietnamese (Kinh), Muong, Tho, a Whati.
2. te Tay-Thai (waru nga roopu): Tay, Thai, Nung, Bo Y, Giay, Lao, Lu, a San Chay.
3. te Mane-Khmer (Ngā rōpū 21): Kho Mu, Khang, Mang, Xinh Mun, Bru-Van Kieu, Ta Oi, Co Tu, Ho Re, Gie Trieng, Ba Na, Xe Dang, Brau, Ro Mam, Mnong, Ma, Co Ho, Xtieng Cho Ro. Khmer, a E O.
4. te H'mong-Dao (kia toru nga roopu): H'mong, dao, a Pa Ka.
5. te Malayo-Pirihimana (e rima nga roopu): Ko Gia Rai, Ede, Chu Ru, Raglai, a Ko Cham.
6. te han (kia toru nga roopu): hoa (han), ngai, a San Diu.
7. te Tibeto-Burmese (ono nga roopu): Ha Nhi, Phu La, La Hu, Cong, Lo Lo, a Mena ko te.
   8. etahi atu: Co Lao, La Chi, Pu Peo, a La Ha.

… Kia haere tonu i te waahanga 2…

NOTES:
¹ : PHAM DUC THANH (1944, Hai Phong) - Ahorangi Tuarua, Ph.D., Kaiwhakahaere o mua o te Te Whare Rangahau Ahuwhenua o te Tonga (1994-Maehe 2006); Na te ahuatanga o te pakanga i muri i te Whakaaetanga Geneva 1954, i a ia i puta mai i te kura tuarua i te 1963 me te whakauru mai, katahi ano ka tukuna i te tau 1968, ka paahitia te whakamātautau tomokanga ki Te Whare Wānanga o Hanoi, Akoranga 13, Tuhinga o mua, no te tohu paetahi i te whare wananga i te wa o te Emepaea o AmerikaTuhinga o mua Te Tai Tokerau (te mutunga o te 1972), ka hoki ki te mahi i te Institute History Vietnam. I Hune 1973, he tangata mahi ia no te Te Poari Rangahau Ahuwhenua o te Tonga, mana mo CambodiaNga waahi rangahau, ana ka tohua hei Te Upoko o nga Rauemi Korero a Te Tari (i roto i te 1978). I 1983, ko te Te Whare Rangahau Ahuwhenua o te Tonga i whakapumautia i runga i nga turanga o te Te Poari Rangahau Ahuwhenua o te Tonga ko ia hoki te kawenga mo nga Kaiwhakahaere tari tari rangahau Cambodia me te Kaituhi o te Kaunihera Pūtaiao o te Institute. I te 1986, me te kaupapa rangahau mo te Te Huarahi o Rongonui, i kaha angitu tana whiu i tana tohu whiu a te taakuta me te tiimata ki te kii i tana ingoa i te aoiao.

    Hoki atu ki Czechoslovakia i muri i te roa o te whakangungu pou-taakuta, i te 1991, i whakanuihia ia ki te Tumuaki Tumuaki a muri iho Kaiwhakahaere o te Institute Ahu Rawhiti Ahumoana (i roto i te 1994) ka noho tonu ki tenei tari tae noa ki tana reti (Poutu te Rangi, 2006).

    He maha nga tekau tau o te mahi ki te Institute, me te rangahau o nga whenua o te takiwa, ina koa i nga whenua o Cambodia, Assoc. He tino waimarie a PHAM DUC THANH mo nga mahi rangahau pūtaiao: 1) Te maha o nga kaupapa nui o te Kaainga penei: Te mahi o nga whenua nui kei te rohe o Ahiana-Kiwa; 2) He kaupapa manga o tetahi kaupapa rangahau mo te ao whakapaipai hou me tetahi kaupapa motuhake e kiia ana ko "I hono a ASEAN ki nga tau tuatahi o te rautau 21”I perehitini e ia; 3) E whitu nga taumata taumata-minita mo nga kaupapa penei i te: Ko te whanaungatanga Vietnam-Laos i roto i te tukanga o mua, Hapori Vietnam me te Lao, Hapori-Haangai-Haapori Haapori (APEC), Triangle Whakawhanake Vietnam-Laos-Cambodia,…; 4) Whakataurite ki te whakatinana i te maha o nga hoa mahi tahi me nga umanga o te ao ki te hanga i te haruru i waenga i nga kairangahau; 5) Tata ki te 10 nga pukapuka (i tuhi wehe me te noho tahi) penei: “Tuhinga o mua"(1995), "Whanaungatanga Vietnam-ASEAN«,…; 6) Tata ki te 30 nga tuhinga kua taapirihia ki roto i nga maheni ngaio o te ao me te ao ke.

    Ahakoa ko tana mahi whakahaere he tino pukumahi, Assoc. Ko te Tākuta PHAM DUC THANH kei te whakapau kaha ki te ako i nga kauhau ki nga akonga Tuhinga o mua, te Tari o Akoranga Akoranga at Whare Wananga o Hanoi (inaianei te Whare Wananga o nga mahi Pūtaiao & Tangata Tangata, Vietnam National University, Hanoi), etahi wananga i Ho Chi Minh City… I kii ia: "Ko te tikanga o te kaupapa akoako i awhina nui i nga mahi rangahau mo nga take e pa ana ki te rohe rangahau".

² :… E whakahou ana…

Tirohia MORE:
'  54 Nga Roopu nictene Vietnam - Whakataki.
'  Te HUAHI o 54 HUARAU RUU KI Vietnam - Wahanga 2.
'  Ko te Hapori BA NA o nga Rōpū Tuhi 54 i Vietnam.
Version putanga Vietnamese (vi-VersiGoo):  CONG DONG 54 DAN TOC Vietnam - Phan 1.
Version putanga Vietnamese (vi-VersiGoo):  CONG DONG 54 DAN TOC Vietnam - Phan 2.
Version Putanga Vietnamese (vi-VersiGoo):  54 Dan toc Vietnam.
Version Putanga Vietnamese (vi-VersiGoo):  Nguoi BA NA trong Cong dong 54 Dan toc anh em Viet Nam.

BAN TU THU
06/2020

FAKATOKANGA:
◊ Puna:  54 Rōpū Matatiki kei Vietnam - Whare Panui a VNA Thong Tan, Hanoi, 2008.
◊ Ko nga tuhinga tuhi me nga tuhinga panui katoa i whakaritea e Ban Tu Thu - tiwhaivietnamhoc.com