CHỮ NÔM ko nga Tuhinga o mua Vietnamese me ona Takoha o mua ki nga Pukapuka Vietnamese - Wahanga 1

Taunga: 1486

Nguyễn Khắc-Kham^*

    Chữ Nôm (Ch script 'hōtuhi,' me nôm / nam 'tonga, Vietnamese') te ingoa i hoatu e te Vietnamese ki tetahi o a raatau punaha tuhinga e rua i hangaia na te whakarereketanga o nga pū Hainamana. I karangahia he penei, he rite ki a Chữ Hán me nga tuhinga Ha Haini¹ a ki a Chữ Nho ko te tuhi ranei a nga kairangahau confucianist Vietnamese. I roto i te hononga whakamutunga, ko te tikanga o te whakatemene or hōtuhi kino in tuku iho Vietnam.²

Te Ra whanau o nga tuhinga a Nom^**

   Ko te ra o tona mahinga kaore ano kia tino hora noa atu i nga tautohetohe. Naana Ngô Thì Nhhem 時 任 (1726-1780) "ko te reo o te motu i whakamahia mai i Thuyên. "³ Thuyên ko Nguyen Thuyên 詮, he tohunga i noho i te mutunga o te rautau tekau ma toru, i raro i te Trhen whare. "I whiwhi ia i tana tohu kairangi i raro i te kingitanga o Emperor Trhen Thái Tôn 太 宗 (1225-1257). I te hinganga o te tau 1282, i a ia e pupuri ana i te tuunga o te Minita mo nga Ture, ka tukuna mai e Emperor Trhen Nhân Tôn 仁 宗 ki te tuhi i tetahi panui ki tetahi kararehe i tae mai ki te Moana Whero. I muri i tana tuhituhi i pana atu ai te kararehe, ka whakaaetia e te emepera kia huri i a ia tona ingoa whanau Nguyen 阮 Tuhinga o mua Weld 韓, na te mea he mahinga rite ano kua puta i mua o Haina ki te kaitoro-o nga kaitoi Hàn Yu 愈 (768-824). Ko te anekoti i uru ki roto Kâm đahaunh Vietsu Tông-giám C..ng muc 定 越 史 通 鑑 綱 目, b.7 wh.26a⁴ rite ki nei, Hàn Thuyên he pukenga tuhi Hi fu, he maha nga iwi i mau ki a ia.⁵

    Na runga i enei korero, Hàn Thuyên I kiia ko ia he Kaihanga na Chữ Nôm. Ko nga korero a P. Pōkai⁶ a H. Maspero. Ko te hunga i tuari P. PōkaiNga tirohanga, i whakahuatia ano he tohu i kitea i He Tành sơn, Ninh Binh kawanatanga, Te Tai Tokerau Vietnam.⁷ I tenei tauranga he tuhinga tuhi mai i te tau 1343, ka taea ai te panui o nga taone Vietnamese me nga taone i roto Chữ Nôm.

    Ko te tohu i runga ake nei kaore i whakaaetia me te kore rahui e etahi atu o nga kairangahau. Nguyen te Te i whakaaro tenei Chữ nôm tera pea i te timatanga o te rau tau waru i te wa o te taitara o Be Cái Ðheahau V..ng 蓋 大 王 (Matua me te whaea o te iwi) i tukuna e tona kaiawhina me ana tangata ki Phùng Hưng, i te tau 791, ka raupatuhia te kāwana Hainamana ka mau ki a Tuhinga o mua.⁸ I penei hoki nga korero a D..Tuhinga o muaheo te Hàm i roto i tona Te hitori o te tuhinga Vietnamese.⁹

    Ko te whakapaenga tuatoru i puta i te tau 1932 na tetahi o nga Kaitohu o Vietnam, Sở Cuồng, nana nei i ngana ki te whakamatau i tena Chữ Nôm Tuhinga ka whai mai Hihi-Hsieh 燮 (187-226 AD.). Ko ana tautohetohe i tu ki runga i te korero a tetahi kairangahau raupapareka Vietnamese i raro i te rangatiratanga o te Emepera Tu-Ðuc, mohiotia i raro i te ingoa o Nguyen văn San 阮 文 珊 Tuhinga o mua Văn-Ða cư-ĩĩ 文 多 居 士. I tana pukapuka e tika ana Ðhei-Nam Quec-ngu 南 國 語, mea tenei karaipi Shih Wang , ko te mea tuatahi ki te whakamatau i te whakamaoritanga i nga Hunga Haina ki Vietnamese ma te whakamahi i nga tohu Haina hei tohu phonetic ki te whakamaarama i nga kupu Maori Vietnamese. I roto i nga raru e kiia ana i pa ki a ia Hi Hsieh I roto i ana mahi, ka korerotia e ia nga tauira e rua: sui chiu 鳩, (te kohuru) me te yang tao 桃, (tha carambola peach peach ranei), kaore ia i mohio he aha te ahua o te manu me te aha te momo hua e rite ana ki Vietnamese. Sở Cueng ohauru ki Văn-Ða cư-sĩ's whakaaro, ahakoa i pouri ia kaore tenei kaituhi i tuku korero mo tana korero. Hei tautoko i tera, i tukuna e ia nga tautohetohe e whai ake nei:

1) I te wa o Hi Hsieh, i te wa i hangaia ai e te Vietnamese nga rangahau Hainamana, maamaa noa i te maarama o te reo Vietnamese me o raatau kaiako Chineses kua whakamahi i nga tohu Haina penei i te tangi ki nga kupu Vietnamese hei whakaakoranga i nga Vietnamese me pehea te panui o etahi tohu Hainamana. I tetahi atu, i te mea kaore nga taangata me nga tohu a nga Hainamana e taea te whakamaori i nga kupu Maori o Vietnamese, me whakamatau nga akonga Vietnamese ki te whakaki i nga urupare ma te whakakotahi i nga waahanga o nga taarua Haina ki te hanga taitara hou i runga i te kaupapa o enei tikanga. Tuhinga o mua Hsiai shéng, kia pai, a hui-i. Ko tenei kei roto i tenei Chữ Nôm na tenei pea i hangaia.

2) I tua atu, Hi Hsieh he tangata taketake no Kuang-Hsin 信, te wahi, rite ki te Ling wai tai ta 外 代 答, na Chu ch'u Fei 外 代 答, i raro i te Sung , i puta mai i nga waa o mua, he tuhi tuhi kei te rohe o Vietnamese chữ Kore. Mo nga waahi, ([1] = iti) me ([2] = ata noho).

[1]:      [2]: 

3) Nga Vietnamese e rua papanga Be, tama me 蓋 Cái, whaea rite i kitea i te taitara putunga o Be-Kai ÐheiV..ng i homai ki runga Phùng-Hưng ko nga korero tuatahi mo nga whakamahinga chữ Kore i te waru o nga rautau. I muri, i raro i te .Inh, Ðheahau Ce Viet, ko te ingoa mana o tera wa ko Vietnam i uru ki tetahi ahuatanga nôm 瞿 Ce. I raro i te Trhen i kaha te whakamahi i Chữ Nôm E ai ki nga mahi a te Minita o te Kooti i karangatia Hành Khien , nana i tohu nga tikanga kingi me Chữ nôm kia pai ake ai te mohio o te iwi.¹⁰

    Ko nga tirohanga katoa kei runga noa atu i te tohu i runga ake nei, he mea pai. Heoi, ko nga mea whai mana nui ki te whaaia hei whakatau i te ra i hangaia ai e Chữ nôm.

    I roto i te meka, Chữ Nôm, kaore i te whakaarohia e tetahi taangata i etahi wa i roto i te hitori o Vietnam, me kiia ko te hua o nga rau o nga rautau o te manawanui me te whakamaamaahia. Koinei te whakatau tino tika i tutuki e nga kairangahau na te wa tata nei e pa ana ki te rangahau Chữ Nôm.

   Mai i te mea kua tautuhia i mua, Chữ Nôm Ko te tikanga o te urutomo o Vietnamese o nga tohu Hainamana kua utuhia. Na reira, ka taea te tutuki i te waihanga noa i te wa i tino mohio ai nga maakete Hainamana ki Vietnam.

    Ko nga Vietnamese tuatahi nana i whakahau kia whakamahia nga kirikiti Hainamana he torutoru nga tohunga mohio. Ko pera te take Ra-Tien 進, Lemu Chem 琴, Tr..Tuhinga o muaeng 重 (tau tuarua AD). I muri mai, i haere mai etahi o enei taangata ki te mahi poaporororaki me nga whakakoi prosa i nga Hainamana i muri o nga tauira Haina. Ko pera te take Phùng Ðái Tri 戴 知 nana nei i whakarangihia te raupaparongo e te emepera Hainamana Kao Tsu of T'ang (618-626), Kh..o Công Phu 公 輔 he whiti-whiti na wai ka kitea tonu i roto i nga taatai ​​Hainamana.¹¹

    I roto i te waa i te han ki te T'ang etahi Chữ Nôm kia whakaahuahia nga tauira hei tohu mo etahi kupu ake a-maara, ko nga ingoa o nga waahi, nga taangata me nga taitara mana o Vietnam. He ruarua nei nga toenga o enei nganatanga kua mutu.

    He pera papanga Be a 蓋 Cái i whakamaoritia e nga tohu Hainamana e rua nga taiohi Vietnamese e rite ana ki nga oro o nga kupu Maori e rua o Vietnam.

   Mai i te rautau tekau ki te tekau ma toru o nga rautau, ahakoa kua hoki mai te Vietnamese ki to ratou mana motuhake o te motu mai i Haina, i pai tonu te tuhi a Haina i te mana motuhake e whakakaha ana e te punaha o nga mahi tirotiro a nga kaimahi i muri i te punaha Hainamana.¹² No reira, i whakaputa tonu nga maatauranga Vietnamese i o ratau whakaaro me o ratau kare a roto ki nga haina. Ehara ko nga poetries, prosapoetries me nga rekoata o mua anake, engari ko nga ture a te kingi, nga whakamaumahara ki nga Kingi, nga ture, me nga ture me era atu… i tuhia ki nga Hainamana. Heoi, ko enei tuhinga Vietnamese katoa kei roto i te tuhinga Hainamana kaore pea i rite ki etahi o nga maatauranga Vietnamese i whakahuahia i runga ake nei. He Hainamana te puka engari he Vietnamese te taonga. I tetahi atu waahanga, ko nga momo momo tuhinga Haina i whakamatauhia e nga Kaituhi Vietnamese o raatau ringa nga tuhinga pono ki nga tuhinga Vietnamese e haere mai ana. Chu Nôm. Pera i te Hōtuhi Nôm kei te tino aro nui, te whakamahi mana o te tokorua Nôm pūāhua 蓋 Be a 蓋 Cái te mutunga o te waru o nga rautau me tera o te Nôm pūāhua Ce i te tekau tau ko nga tohu tika e whakaatu ana i etahi Chu Nôm I hangaia e te Vietnamese i nga mea hou mai i te waru ki te tekau o nga rautau.

   Haunga etahi perehi nôm rite Be, Cái, Ce, ko etahi pea i waihangahia mo te wa ano e te phonetic me te whakamahi mai i nga tohu Hainamana. Hei tauira, ko nga kupu Maori Vietnamese met (kotahi), A ta (Ko au, tatou) ka tuhia e nga tohu Hainamana me a raatau panui phonetic. Nga kupu Maori a Vietnamese, kei, chey, rueng, bep he mea tuhi e nga kiripuaki Hainamana 耕, 稼, 田, 灶, me a raatau panui panui.¹³ Mo etahi atu tauira kua whakahou ake o Chu Nôm i te mea kua whakatauhia ki runga ki nga tikanga o te tuhituhi Hainamana hui-i a hsieh-shéng, I waihangatia ratau i muri mai, ka mutu pea i muri i te tiro o te iwi-Vietnamese ki te ahua tino.¹⁴

    Hei haapoto, Chữ Nôm kaore i whakaaro mo te po kia tuu i te wa o Hàn Thuyên mo te tuhi i nga whiti me nga whiti prosa engari ko te waihanga i te wa o te roanga atu o nga rautau kua tiimata mai i nga tau hou mai i te waru o nga rautau i mua i te ra i oti ai Karekau . I muri mai he pai ake i whakapai ake na ona kaiwhakamahi mai i te Rahi, ki nga Nguyễn i mua i te taenga atu ki tetahi tino whanaunga i roto i nga momo rotarota roa rongonui rite Kim Vân Kiều 雲 翹 a Lục Vân Tiên 雲 仙 etc ...

… Haere tonu ki te waahanga 2…

Tirohia MORE:
'  CHỮ NÔM ko nga Tuhinga o mua Vietnamese me ona Takoha o mua ki nga Pukapuka Vietnamese - Wahanga 2.
'  CHỮ NÔM ko nga Tuhinga o mua Vietnamese me ona Takoha o mua ki nga Pukapuka Vietnamese - Wahanga 3.

NOTES:
¹  Việt Hán Từ Ðiển Tối Tân 漢 辭 典 最 新, Nhà sách Chin Hoa, Saigon 1961, wharangi 549: Nôm = 字{印 < 國 的 字 >}. 
²  Việt Nam Tự Ðiển, Hội Khai-Trí Tiến-Ðức Khởi-Thảo, Saigon Hanoi, Văn Mới 1954. 370: Nôm = Tiếng nói thông thường vủa dân Việệt 
³  Ngô Thì Nhậm 時 任, Hải Ðông chí lược " 東 誌 略 ". 
⁴ Nguyễn Ðình Hoà, Chữ Nôm, Te Pūtaiao Whakauru mo te tuhi i Vietnam, Journal of the American Oriental Society. Volume 79, Tau 4, Oketopa 1959. page 271. 
⁵  阮 詮 海陽 青 林人善 為 詩賦 人 多 效 之後 為 國 音 詩 以此 以此 以此 [Ko Nguyen Thuyen o te takiwa o Thanh Lam, te kawanatanga o Hai Duong, he pai ki te rotarota, he maha nga tangata i whakaata mai, i muri mai ka tuhi i te whiti o te motu.] ( 欽 定 越 史 通鑑 綱目). 
⁶  P. Pelliot, "Ko te tuatahi o nga rauemi Annamites de l'histoire d'Annam. » BEFO t. IV, wharangi 621, nota. 
⁷  H. Maspero, "Etudes sur la phonétique historique de la langue Annamite. Te tuatahi”BEFO, t. XII, kaore 1, whaarangi 7, tuhipoka 1. 
⁸  Nguyễn Văn Tố “Phan Kế Bính Việt Hán Văn Khảo, Etudes sur la littérature Sino-Annamite 2 whakatika. "(Hanoi, Editions du Trung-Bắc Tân Văn, 1930 i te 8, 175 p.) BEFO, t. XXX, 1930, Nama 1-2 Janvier-Juin, wh 141-146. 
⁹  Hei Hono Maama, Việt Nam Văn-Học Sử-Yếu, i roto i te reo Bứy, Bộ Quốc Gia Giáo Dục, Saigon 1960 page 101. 
¹⁰  Sở Cuồng, "Chữ nôm với chữ Quốc Ngữ. » Nam Phong, No 172, Mai 1932, wh. 495-498. 
¹¹  Nguyễn Ðổng Chi, Hei Whakaaturanga Ma Te Haahi, Hàn Thuyên, Hanoi, 1942, wh. 87-91. 
¹²  Ko te huihuinga tuatahi o nga mahi tirotiro a nga iwi i Vietnam i tuhia i te 1075 i raro i te Lý Nhân Tôn (1072-1127). Tirohia te Trần Trọng Kim, Việt Nam Sử Lược, i lần thứ Nhất Trung Bắc Tân Văn, Hanoi 1920, wharangi 81. 
¹³  Nguyễn Quang Xỹ, Vũ Văn Kính, Tự-Ðiển Chữ Nôm, Trung Tâm Học Liệu, Saigon 1971. 
¹⁴  H. Maspero, "Le dialecte de Tch'ang Ngan", BEFO, 1920. Mineya Toru, 三 根 谷 徹, 越南 漢字 音 の 研究 [Nghiên cứu âm đọc chữ Hán ở Việt Nam], 東洋 文庫, 昭和 47 tau 3 marama 25Day.

NOTES:
* Nguyễn Khắc Kham (23/12/1910, Hanoi - ), ko nga ingoa pene a Lãng Xuyên me Lãng Hồ, te Ahorangi Emeritus, e mau ana i tetahi RaihanaSorbonne, France, 1934) me tetahi Raihana en Droit (Tuhinga o mua), he ako i Gia-Long, Thăng-Long, Văn-Lang, Hoài-Ðức (Kura Tuarua tūmataiti), me Chu Văn-An (Kura Tuarua) i Hanoi (1937-1946), i whakaakona i te Whare Wananga o Hanoi, Faculty of Letters (1952-1954), me Pétrus Ký me Chu Văn-An (Kura Tuarua) i Saigon, Ahorangi i te Whare Wananga o Saigon, Faculty of Letters and Faculty of Pedagogy (1954-1967), i haere ki te ahorangi i Tokyo University of Foreign Studies (1967-1973), i mahi hei Kaitirotiro Manuhiri i Ostasiatisches Seminar, Frankfurt (1966-1967), a hei Kaiwhakahaere mo te Institute mo nga Tikanga o mua; Kaiwhakahaere mo nga Tikanga Katoa; Hekeretari mo te Komihana mo te Motu o Vietnam mo UNESCO; Ko te Kaiwhakahaere mo nga Whare Pukapuka o Te Motu me nga Whare Pukapuka, i whakawhiwhia ki te Maatauranga Whakaakoranga me te Ahurea e te Minita o te Matauranga Vietnamese, he mema o te Poari Tohutohu mo Ahia-Rawhiti, he International Quarterly, Southern Illinois University (Siu) i Carbondale (1969-1974), i angitu ai te Rangahau Awhina i te Center mo te Tonga me te Tonga o Ahuriri ki te Tonga me te Center mo te Rawhiti Ahumoana, Te Whare Wānanga o California i Berkeley (1982-1991), kua noho hei mema o ISA (Karahipi Motuhake o Ahia, he kohinga kore-kore, kore-a-kawanatanga, he umanga ngaio), Berkeley, California i USA (1982-2000), me tetahi o nga mema o te Poari o nga Kaitohutohu i te Institute of Vietnamese Studies, Garden Grove, California (1982-i tenei ra).

** Ko te taitara o nga waahanga, nga tuhinga toa me nga whakaahua sepia kua whakaatuhia e Ban Tu Thu - tiwhaivietnamhoc.com
◊ Puna: Whare Wananga o nga rangahau Sino-Nom.

BAN TU THƯ
03 / 2020