I whakahekehia e te French French Phlegeton te pa kaha o Gio - Holylandvietnamstudies.com

HE AHA TE WAI I haria e France a Vietnam i te 1857? - Wahanga 1

Tirohanga 5663

Taunga: 1042

Anaru Dang

I mua, ko te Ko te emepaea tuarua o French (1852-1870)^[1] Kihai i riro ki a Vietnam i te tau 1857. Inaa, kua mau tonu te whakaekenga mai 31 August 1858 at Tirotiro (I tenei ra ko te Taone o Nẵng i te pokapū o Vietnam). He korero roa mo te 30 tau o te pakanga me te raupatu, mai i Đà Nẵng i te tau 1858 ki te Tiriti o Huế i roto i te 1884^[2], i te wa i "Vietnam" ka ngaro tona mana motuhake. I reira te tini o nga he i arahina ai te motuhake o te rangatiratanga o Vietnam. I taku whakautu i tenei ra, ka aro au ki tetahi waa tuatahi o 1858-1862, ka whai te Whare Nguyễn me ona ake kaupapa he ka mutu i hurihia nga tumanako me nga wikitoria o nga taangata o Vietnam i te mate kino! (Auaha, engari i tupu)^[3].

**I. TE MAHI O TOURANE (1858-1860): He MAHI KOREUTU**

I te tuatahi, i raro i te haki o "Te tiaki i nga Katorika Vietnamana e whakatoia" i raro i te mana o Nguyễn Dynasty, e 14 nga hoia me nga hoia Franco-Spanish i raro i te mana nui o te Ko Admiral Charles Rigault de Genouilly te ingoa (1807-1873)^[5], ka tiimata e raatau nga puhipuhi pupuhi ki nga pa kaha moana Vietnamese katoa i te taha Bay o Đà Nẵng me Maunga Sơn Trà^[6]. Ko tenei huihuinga ka tohu i te tiimata te timatanga o te rongonui Tuhinga o mua i roto i nga tau e rua e whai ake nei (1858–1860), i te mutunga ka puta Te wikitoria o Vietnam.

Ko te French i tumanako kia whakaekehia nga Katorika Vietnamese ki te Kaihono Nguyễn i tona ake kawanatanga o Taone nui o Huế (kei roto noa iho i te 100 km mai i nga tūranga Franco-Spanish kua mau i te taone o Cityà Nẵng City), engari i te kitea i kitea kaore he Katolika Vietnamese i pai ki te awhina ia ratou. He riri ano te whawhai mo nga taha e rua. I muri i a Vietnamese Whanui a General Ra (黎廷理, 1790 - 1858) i mate i te whawhai, Marshal Chu Phúc Minh te tiaki i mua ko muri ka whakakapihia e Marshal Nguyễn Tri Phương (阮知方, 1806-1873)^[7], ko wai te mea rongonui mo nga tikanga whakapae.

Ki nga French, i Đà Nẵng ka whakaekehia a ratau hoia e te ope Vietnamese. E hia rau nga hoia i mate mo te patunga o te pakanga me nga mate kino, penei i te typhus. I te tau 1859, ko te wa kei te heke mai French Admiral Théogène François Whārangi (1807-1867), ko wai i whakakapi i te tūranga o Rigault de Genouilly, i whakaahua te ahuatanga tūturu i Đà Nẵng i tana reta e whai ake nei:

“I tu au hei rangatira mo te rangatira i te 1 o Noema 1859. Ano nga taonga tuku iho i tae mai ki ahau i reira! He tika i kumea e ahau he tataramoa rongonui mai i te waewae o Rigault, engari me pana noa e au i raro i oku ake maikuku. E toru tekau ma rua miriona ta maatau i whakapau, ana he aha te toenga? Ko te tiriti me Haina i haehae e te ahi pu, i Canton he mahi hoia i akina kia noho hei pirihimana o te taone. i Tourane [Da Nang], he whare wharekauri tūturu i mate ai he mano o ta tatou taangata i te pouri, kaore he take, kaore he hua.. "^[8]^[9]

Ano, ko te riri kino i Chân Sảng Fort (ko Kien-Chan Fort ranei) i te 18 o Noema 1859, ko te ora o te Lieutenant-Kanara Dupré-Déroulède, he kaihaahoa hoia o te ope hoia French i uru ki roto i nga kaimahi o te tari, me te hunga hoki i whakamahere i te whakaekenga o Đà Nẵng, i te wa i puhipuhia te peene harakei Vietnamese i tona tinana. I te mutunga, i te 22 Maehe 1860, i whakatauhia e te Wiwi kia tahuna katoatia nga hoia o ratou hoia ki ẵà Nẵng ka neke ratou ope ki te Saigon, tetahi o nga taangata nui i Vietnam.

**II. TE MAHI A SAIGON (1859-1861): TE MAHI KOREUTU "TE MAHI AUTU"**

I te wa ano me te whakapae o Tourane, ka whakatuwherahia e te French tetahi atu pito ki mua i te tonga o Vietnam mai i Pepuere 1859, me te Te Hanga o Saigon Citadel i te 17 o Pepuere 1859. I muri i te miharo engari kaore i angitu te hopu i te katoa Porowini a Gia Định i te 21 o Aperira 1859, ko te mate o te 14 mate me te 31 i whara, kua mutu te whakahaere a nga French, ka hoki mai ki nga waahi nohoia. ^[13].

Heoi, na te kore e kaha ki te mahi kaimahi, ka taea e nga French anake te pupuri i te rohe i hopukina i te waa o Port of Saigon me te taone Hainamana o Chợ Lớn. I kaha tonu to raatau tono kia haere ki mua i a Turanga, me te mea e haere tonu ana Pakanga Tuarua Opium i roto i te China^[15]. I te tau 1860, e 800 noa nga hoia French Franco-Spanish i te rohe o Saigon. I tuu tuatahi a ratau ope taua ki a Kapene Bernard Jauréguiberry (1815-1887)^[16], i muri mai ka whakakapihia e te rangatira o nga hoia French Jules d'Ariès (1813-1878).

I taua wa, ka whakaemihia e nga ope Vietnamese tetahi atu "whakapae" ki nga hoia French me te Spanish i Saigon mo te rua tau te roa, mai i te Hui-tanguru 1859 tae noa ki te Hui-tanguru 1861. Engari he "whakapae" tonu, ko etahi momo "Pakanga phony" a Vietnamese: Na neke atu i te 10,000 ope a tawhio noa Saigon, Nga madarins Vietnamese o Nguyễn Hangaia ana i hangaia nga raina paruru ki te maha o nga kaitao noa iho, kaore e whakaaro ana ki te tiimata i te hunga whakaeke ki nga kainoho i a ia e kaha ana ki te whakataurite me te anake 800 hoia French me Spain (tae atu ki nga kaikorero Tagals)!

Ki te whakataurite ki te Huringa o Tourane, he tino rerekee te Huringa o Saigon: I Tourane, i ẵà Nẵng ranei, he waahi iti noa ta te French e pupuri ana i te Maunga Maunga o Sơn Trà, na te kaupapa o te whenua kua wera, me nga tikanga whakapae whakapae. Heoi, i Saigon ka hopukina e te Wiwi tetahi o nga tauranga nui rawa atu o Vietnam, no reira kaore i raru nga huarahi tuku. Ano hoki, i whakahaerehia e raatau nga kawenga raihi i Vietnam ki te Tonga! I roto i te "whakapaea" (1859-1861), ko te Port of Saigon i raro i nga mahi a te French i nui ake te whakatuwhera, me nga rau kaihokohoko mai i Haina, Cambodia me Singapore e haereere ana ki waho. I te 1860, ko te Port of Saigon i riro^[18]:

"E ono tekau ma ono nga kaipuke me te 100 nga taangata i utaina 60,000 toni raihi i roto noa i te wha marama ka nui nga moni i Hong Kong me Singapore."

I te whakapaenga, i mahi tahi nga hapori Hainamana i Chợ Lớn me te "mana hou" o te French ("Tân trào"), hei utu mo te "tikanga tawhito" ("Cựu trào") o Nguyễn Dynasty. Ko te pakanga French i Vietnam anake na ratou i kaha te taonga me te whai rawa.

E kitea ana ko tenei momo "whakapae", he "tupono koura" mo te whakakore i nga ope whakaekenga o Franco-Spanish, kua heke iho, I muri mai he utu nui a Nguyễn Dynasty mo ta ratou rautaki he i muri mai!

… WHAKAARO…

Tuhinga o mua:

[1] Emepaea Parani Tuarua - Wikipedia

[2] Tiriti o Huế (1884) - Wikipedia

[3] Whakapapa o Nguyễn - Wikipedia

[4] Turane Bay bom peeke

[5] Charles Rigault de Genouilly - Wikipedia

[6] S Mountainn Trà Mountain - Wikipedia

[7] Nguyễn Tri Phương - Wikipedia

[8] Wharangi Théogène François - Wikipedia

[9] Théogène Francois Whārangi me Louis de Gonzague Doudart de Lagrée e marena ana i nga kaupapa hangarau me Indochine

[10] Frigate French Némésis (1847) - Wikipedia